A. Không có tiền mặt dự phòng
Những nhà đầu tư nhỏ thường có thói quen
– Mua cổ phiếu và hy vọng tăng giá
– Cổ phiếu giảm giá thì cắn răng chịu
– Nếu đã giải tư cổ phiếu thành tiền mặt (sau khi đã đạt lợi nhuận kỳ vọng hoặc cắn răng stop loss) thì nôn nóng mua vào cổ phiếu khác ngay.
Việc không dự trù tiền mặt trong một xu thế thị trường có chiều hướng đi ngang hoặc đi xuống, không khác gì đi một chiếc xe mà không có giảm sóc, chiếc xe đó tất nhiên vẫn có thể về tới đích nhưng sẽ làm người đi xe ê ẩm toàn thân khi đi qua những chỗ sóc của thị trường.
Nên quy trì một ngân sách tiền mặt 10 – 25% và sử dụng đúng mục đích
1. Thị trường có xu hướng đi xuống
Thị trường có xu hướng đi xuống sẽ kéo theo tất cả các cổ phiếu đi xuống, hãy sử dụng quỹ tiền mặt để mai phục những cú hẫng – rebound của cổ phiếu. Khi một cổ phiếu được coi là BC, sau khi đã rớt nhè nhẹ nhiều phiên liên tiếp sẽ có cú hẫng – sụt giá đột ngột, sau đó sẽ rebound. Những cú hẫng này có thể do :
– Dao động cộng hưởng của nhiều nhà đầu tư (vào thời điểm nào đó, nhiều nhà đầu tư quá mệt mỏi >>> đồng loạt bán ra >>> giá giảm mạnh)
– Các định chế tài chính đảo danh mục >>> bán ra mạnh >>> cung lớn hơn cầu đột ngột gây giảm giá mạnh
– Ép bán (force sell) do thay đổi về chính sách, do đến hạn cầm cố
– Cổ phiếu rớt xuống dưới một ngưỡng giá tâm lý cũng tạo ra rebound
Nên tận dụng những cơ hội này để lướt sóng T+ với những cổ phiếu có sẵn trong danh mục
2. Những đợt bull trap của thị trường
Nếu thị trường xảy ra bull trap thì phải dùng quỹ tiền mặt tranh mua (kể cả tranh mua trần) những cổ phiếu có sẵn trong danh mục sau đó bán ra T+
Khi ta tranh mua trần, tức là tạo thêm sức cầu mạnh, đẩy cổ phiếu tăng lên, đừng ngại chuyện tranh mua trần vì ta sẽ bán ngay cổ phiếu cũ trong danh mục vào những phiên liền kề (khi thị trường vẫn còn lên do bull trap)
3. Thị trường có xu hướng đi lên
Thực hiện tương tự như trong trường hợp bull trap, nhưng thay vì bán ra ngay thì tiếp tục nắm giữ
B. Tâm lý phân vân khi stop loss
Stop loss với nhà đầu tư cũng giống như chiếc thắng (phanh) của xe, bạn có dám đi ngoài đường với một chiếc xe không thắng ? Câu trả lời tất nhiên là : không
Vậy tại sao bạn vẫn phân vân khi bắt buộc phải stop loss ?
– Bởi vì khi stop loss tức là tôi đã biến lỗ ảo thành lỗ thật
– Bởi vì tâm lý lo sợ sau khi stop loss thì giá tăng mạnh trở lại, tự nhiên biến mình thành kẻ bán rẻ – mua đắt
– Bởi vì ….
– Bởi vì ….
Nói chung có vô vàn lý do, nhưng 2 lý do đầu tiên là phổ biến nhất
Muốn trở thành nhà đầu tư (đầu cơ) thành công thì phải thành thục stop loss, hơi kỳ quặc nhưng đó là sự thật. Bởi vì suốt quá trình đầu tư (đầu cơ) bạn sẽ không chỉ phải đối mặt với việc buộc phải stop loss 1 – 2 lần. Giống như đi xe từ nhà đến sở làm : bạn phải thắng (phanh) xe nhiều lần, kết quả bạn vẫn đến đúng nơi cần đến, đúng giờ cần đến. Còn bạn không thắng (phanh) xe ? bạn sẽ nhập viện ngay sau cú va chạm đầu tiên.
Quay trở lại câu hỏi : có cần phải stop loss hay không ? Bạn hãy thử giả định thị trường trong tương lai
1. Thị trường sẽ xấu đi, có thể rất nhanh như một vết cắt sâu, có thể chậm rãi như một vết thương mỗi ngày một trầm trọng thêm một chút. Bạn sẽ bị càng ngày càng lún sâu vào thua lỗ. Câu trả lời sẽ tất nhiên sẽ là : phải stop loss
2. Thị trường sẽ đi ngang, chậm chạp và nặng nhọc. Bạn sẽ bị chôn vốn và tiếc nuối nhìn nhiều cơ hội trôi qua khi nó xuất hiện ở những cổ phiếu khác, hoặc những lĩnh vực khác. Vẫn nên stop loss
3. Thị trường đảo chiều và bùng lên.
+ Nếu không stop loss bạn sẽ được thêm 3 – 5% so với những người stop loss, nhưng bạn sẽ gặp rủi ro lớn nếu thị trường đi xuống (không cần nói thì nhiều người đã mất 30 – 50% tài sản từ tháng 3/2007 hiện nay hiểu rất rõ điều đó)
+ Nếu stop loss bạn sẽ mất 3 – 5% trong giai đoạn đầu thị trường đảo chiều. Nhưng bạn sẽ vẫn đạt đủ lợi nhuận kỳ vọng khi thị trường đi lên, quan trọng hơn cả: bạn an toàn 100% trước mọi biến động của thị trường.
C. Những động thái nên tiến hành khi thị trường chao đảo mạnh
Nắm giữ chủ yếu là cổ phiếu :
Thụ động : nằm im – không mua, không bán (cách này chỉ chịu được khi thị trường điều chỉnh nhẹ, còn nếu thị trường giảm sâu thì tuyệt đối tránh)
Chủ động : stop loss những cổ phiếu hạng B, giữ lại những cổ phiếu hạng A, tiền mặt thu được có thể sử dụng :
+ Lướt sóng T+ với những cổ phiếu hạng A còn nắm giữ (với người thích mạo hiểm)
+ Gửi tiết kiệm (với những người thích an toàn)
+ Mua vào trái phiếu hay chứng chỉ quỹ tuyệt đối an toàn (nhiều định chế tài chính sử dụng biện pháp này)
Nắm giữ chủ yếu là tiền :
Mạo hiểm : Lên kế hoạch giải ngân sao cho đủ sức theo thị trường tới đáy
An toàn : Gửi tiết kiệm – chờ thị trường hồi phục thật sự mới mua vào (mua bên tay trái vực thẳm hoặc bên phải dốc cao)
Trung dung : Không để tiền nằm chết
+ Lựa chọn mua vào trái phiếu
+ Chứng chỉ quỹ (vì chỉ có 2 sự lựa chọn BF1 và VF1 nên tôi khuyên chọn BF1 – lời khuyên mua BF1 chỉ có tính chất tham khảo, mọi người nên cân nhắc và tự chịu trách nhiệm trước khi mua vào)
D. Nỗi ám ảnh về thua lỗ sẽ giết chết tinh thần của nhà đầu tư trước khi khoản thua lỗ thực sự giết chết cuộc sống của họ
Khi bạn bị thua lỗ trong đầu tư tài chính, sự ám ảnh về thua lỗ sẽ làm bạn suy sụp trước tiên, chứ không phải khoản thua lỗ đó ảnh hưởng ngay đến cuộc sống của bạn. Ví dụ bạn đầu tư 01 tỷ đồng và đang bị thua lỗ 200 – 300 triệu, thực sự thì cuộc sống của bạn chưa bị ảnh hưởng trực tiếp của khoản thua lỗ đó (cuộc sống của bạn vẫn tiện nghi như thế, con cái vẫn học hành đàng hoàng, mọi chi tiêu vẫn bình thường) nhưng khi đó nỗi ám ảnh về thua lỗ sẽ lấn át tất cả, bạn ăn không thấy ngon, ngủ không thấy yên.
Căn nguyên cơ bản của vấn đề ở chỗ: khoảng thời gian giữa thời điểm mua vào và thời điểm bán ra là một khoảng thời gian hưng phấn (nếu bạn đang lãi lớn) hoặc đen tối (nếu bạn đang lỗ, thậm chí lỗ nặng). Cảm xúc thái quá luôn có hại cho nhà đầu tư dù ở bất cứ thái cực nào (hưng phấn hay thất vọng)
Quy tắc hàng đầu trong đầu tư tài chính : không bỏ chung trứng vào một giỏ. Điều này ai cũng biết, nhưng rất ít người biết được quy tắc tâm lý khi đầu tư tài chính: không dồn nén cảm xúc vào một thời điểm, phải dàn trải nó ra. Không bỏ chung trứng vào một giỏ thì ai cũng biết rồi : phải chia vốn vào nhiều khoản đầu tư khác nhau. Nhưng hầu như rất ít người biết : vốn cũng phải được chia vào nhiều khoảng thời gian khác nhau
Ví dụ : bạn chia 01 tỷ thành 10 khoản đầu tư khác nhau. Nhưng vấn đề gì sẽ xảy ra nếu mua luôn một lúc ? Nếu thị trường đi xuống và bạn thua lỗ : khoảng thời gian chờ đợi trong lúc thị trường phục hồi sẽ là một khoảng lặng ghê rợn. Còn nếu bạn chia 10 khoản đầu tư đó theo 10 thời điểm (ví dụ mỗi thời điểm là 01 tuần lễ) Lúc đó bạn sẽ hết sức bình tĩnh bởi vì :
+ Bạn đủ thận trọng và tỉnh táo để lựa chọn cơ hội tốt nhất xuất hiện trong tuần
+ Cảm xúc của bạn được cân bằng
+ Mỗi khoản đầu tư cũng như một cây non, nó cần thời gian để đâm chồi nảy lộc, bạn trồng một cây và khi cây đó chưa đơm hoa kết trái thì bạn vẫn không sốt ruột, bởi vì lúc đó bạn đang bận gieo trồng một cây khác. Cứ như thế khi bạn gieo đến cây thứ 10 thì những cây đầu tiên đã cho quả ngọt. Bạn thu hoạch và vòng quay lại lặp lại như người nông dân bước vào vụ gieo trồng mới
